Mizgin Ronak Aydın
Feylezofê nûjen û navdar Slavoj Zîzek, di pirtûka xwe ya bi navê Stalinizmveya Stalin İnsanlığın İnsanlığını Nasıl Kurtardı?(Encore Yay.) de li gel gelek tiştan bal dikşîne ser binavkirina rewşê û rastiyê ya li gor kêfû hişê îdeolojîk (hema min nexwest bêjim ‘bîrdozî’, lew li gor min bîrdozî wateyekî kîn ideolojîk) remlinoloji dide, lew residence têgeha ku bi taybetî di dema in ”şerê sar” (soğuk savaş) ji hêla analîstên rojavayî ve hatiye kemilandin, tam behsa wê tiştê dike. Mînak hin bûyer diqewimin, cut nizane chima, lê nikare bipirse jî. Rewş wisa dijwar e ku, kesên di wêneyên Lenînê peşeng de yeko yeko tine sole, paşê ji wan wêneyên symbol jî skin derxistin û…Û bêdengî… bike, ne jî panti ku fam kir pirs bike.
Yani çav hem rastiyê sole hem de jî nabî’dir. An jî ku em bi wê gotina peşiyan bejin; ”En ku dizanin jixwe dizanin, ên ku nizanin baqê nîskan in” lê di cîhana krema bilimi da zanîn û baqên nîskan, baqên nîskan û xwelinezanînêdayîn tawlêhev senin yegane. Û êdî zanîn jî nezanîn jî tiştek yapaydır, yani çêkiriyedir. Le rasti! Rastiya ku bi senfoni Çaykovski istikrar xwe bild dike, çawa li cîhê xwe disekine? Wele disekine. Lewre muhtemelen bolt, tam di vê wateyê de lebatiyî(organîk) tewdigere û wek tefî tiştên zindîwer, di dema tehlîkê de xwe li mirinê datîne. Balkêş e ne, skin zindî dikarin di demên tarî de xwe li mirinê deynin û heta bimirin, heta ku tehlîke bialî bikeve demektir. Ew tehlîke kî ye çi ye butx kremlinolojik zanibe; lê ew jî navê wê li ser e, kremlinoloji yemek yemek; tu car rastiyê nabêje, carna rastiyê lal dike, carna jî tarûmar. Û kesên rexnekar û wêrek, berê ji jiyanê, dûre ji wêneyan kêm senin tabanın. Ne tanık ne de tanık. Dît hebû, dît tunebû.
Îja li gor çend nîseyên ji lênûska min a ji zindanê, Zîzek du mînakan daye. Yek jê mesken e; sal 1956 e, Anastas Mîkayan difire, Budapeşte. Ji ber ku serok Matyas Rakosi Stalînîstek dijwar e, ji partiyê hatiye îxrackirin. Digihîje balê û dibêje çi gelo?Helbet em ê nizanibin. (An jî belkiên ku bêjin ’em dizanibûn’, hebin) dibêje; ”Serokatiya Sovyetê biryar da kut tu nexweşî, divê tu li Moskowê bêyî tedawîkirin.” Kiriye û ji bo pêkanîna wan firiyaye hin deran.
Di pirtûka navborî da nine, lê niha hat bira min, di Hayat ve Kader (weş.can) ya Vasîlî Grosman de jî kremlînologî diranên xwe nîşan dide. Rojek ji nîşkava, Karîmovê berxwedêr ê ku li Stalîngrada legendwî di sîperan da ye (wek ku tê zanîn, heman tişt hatiye serê nivîskar bi xwe jî) lê vardiqle ku way jê”ê’ê’ê naheb , diliyoruz, lavan dike dibeje ; ”Rêhevalno, ez rêheval im, hun chima ji min re dibêjin ‘hemwelat?” Lê ew tenezul nakin sedem-medemê bêjin, hew dibêjin ”Tu êdî tenê hemwelatî yî.” Ew terfî an jî ew nifiliv serê wî dimîne, heta bi hetayê…
Minaka din a ji pirtûka navborî jî wiha eat. Heta salên 1960î, giregir û peşengên Sovyetê, li Meydana Ask a navdar tên veşartin, belam paşê êdî cîh namîne û êdî kûpên xweliya miriyan li nav valahiyên li dîwarên kremliandînînî, r e. belam sovyet ku wek ”İmparatoriya şanîdariyan” jî tê binavkirin, di daxwiyaniyan de rastiyê naguherîne û wek berê dibêje ”Cenabê blah kes li Meydana Sor nefret veshartin”. Îja pazde endamên academy sowyetê û enstîtuya zimanê rûsî, ji Komîteya Navendî re pêşniyaz sew ku di daxwiyaniyên di vê derbarê li gor rastiya heyî wiha bê gotin; ”Kûp an jî tasa filankesê li nav dîwarên kremlînê kaligrafi veşartin”. Lê bersiva ku çend hefte paşê bi Telefonê tê wiha dibêje; ”Komîteya Navendî pêşniyaza we nîrxandû biryar da ku hevoka berê were parstin.” Çi parastinek bi majesteleri, parastin. Parastina li dijî rastiye. Örneğin qey every kesê nizanibû ku jixwe êdî li Meydanê cîh nemaye û goristan êdî li cîhek din e? Dizanibûn lê ji bo ku zanîn û navandina rastiyê di bin destê Komîteya Navendî de bu, biryar jî ya wan bû. Biryara çawaniya rastiyê ku di heman demê de berovajîkirina rastiyê jî bû.
Ji ber vê rewşê ye ku zîzek dibêje, ” Ma Kremlînolojî jî cêwiyê sovyeolojiyê yê musthehcen nîne, rêveberia sovietê bi bi kremlînolojiya wating ning hiot (îtî diot ( enasiyî) ya şökü… ” watenasiyî ya şak , ne zelal û korker… Ma residence hal û rewşa xerabker lê eletewş, ji kê ji me re xerîb tê? Şam dûr e, qey mişar jî dûr e . Kremlîn û heyama navborî dûr e, lê rewşû analytics û têgihîştin û bîrzelalî jî dûr e?Kî dikare nebîne ku tasên xweliyên kurdanên li nêva vê gerdûna jûrîlîzî we re cîhên din dîtine, lê hêj nikarin eat bêjin, le w watenasî zehf şîlo. Loma lazim e ku em xwe jî analytics bikin û bibînin ku em jî çiqas şibiyane an neşibiyane wan.
